24 Şubat 2019 Pazar

Floransa (Duomo) Katedrali


Ekim 2018'de yaptığım İtalya seyahatimle ilgili ilk yazımda Vatikan'ı anlatmıştım. Bu defa Floransa ile ilgili ilk yazımda kentin en önemli simgesi olan katedralinden söz etmek istiyorum.


Floransa Gezi Rehberi 


Roma Gezi Yazısı 


Floransa Katedrali (Duomo / Santa Maria del Fiore ).


Vatikan Gezi Yazısı


Floransa Katedrali ile ilgili edindiğim bilgileri paylaşmadan önce, kendine özgü bir huzurun olduğu Floransa sokaklarında yürümeye başlayalım ve önce katedralin ana yapısını ve diğer bölümlerini gezmek için biletimizi alalım.


Floransa Katedrali (Duomo / Santa Maria del Fiore ) yolunda yaptığım keyifli yürüyüş, sağ başta görülen bilet satış ofisinde sona ermişti.

Katedral biletleri Duomo Büyük Müzesi (Grande Museo del Duomo) adı altında San Giovanni Meydanı'ndaki (Piazza di San Giovanni) vaftizhanenin giriş kapısının tam karşısındaki 7 no'lu binanın giriş katında satılıyor. Kubbe, vaftizhane, çan kulesi, eski kilisenin temelinin olduğu bodrum bölümü ve müzeyi kapsayan kombine bilet 18€. Bileti internetten satın alırsanız 2€ işlem ücreti ödemeniz gerekiyor. Her bölümün ziyaret saatleri farklı, Floransa'ya gitmeden önce buradan bilgi alıp planlama yapmakta fayda var. Sadece katedral ana yapısına giriş ücretsiz! "Bana katedral yeter, diğer bölümler kalsın" derseniz bilet almanıza gerek yok. Katedrale giriş için her zaman sıra oluyor ama sıra hızlı ilerliyor. Siz gittiğinizde sıra katedralin neredeyse yarı çevresini dolanmış olsa da panik yapmayın, azıcık sabır yeterli. 


Floransa Katedrali (Duomo / Santa Maria del Fiore ) çevresinden eksik olmayan insan kalabalığı ile şehrin en önemli buluşma ve gezi noktası.

Bir öneride bulunarak devam etmek istiyorum. Floransa'daki tüm müzelerde 72 saat süre ile geçerli olan Firenzecard ile katedralin tüm bölümlerini ücretsiz gezebilirsiniz. Firenzecard fiyatı bugün için 85€! Floransa'da gezilecek çok sayıda önemli müze/saray olduğu düşünüldüğünde fiyat uygun.


Piazza di San Giovanni 7 numaradaki bilet satış ofisinden Firenzecard 
ile Duomo biletimi aldım. Bilet satış işleminin yapıldığı yerdeki 
makineye (soldan ikinci sırada görülen) Duomo biletinizin barkodunu 
okutarak kubbe için rezervasyon yapabiliyorsunuz, makineden kubbe 
için oluşturulan  (üçüncü sırada görülen) rezervasyon bilgi fişini 
almayı unutmayın! Vaftizhaneye girişte Duomo biletinizi elindeki 
makineye okutan görevli size sağ baştaki bileti veriyor.



Kombine biletin geçerlilik süresi ilk kullanımdan itibaren 72 saat. Bu süre içinde kubbe, vaftizhane, çan kulesi, eski kilisenin temelinin olduğu bodrum bölümü ve müzeyi birer defa ziyaret edebiliyorsunuz. Bir de önemli bilgi verip bilet işlemleri ile ilgili bölümü kapatmak istiyorum: Müze (Museo dell'Opera del Duomo) 4-22 Kasım 2019 tarihlerinde kapalı olacakmış! 

Floransa!

Floransa'da 1296 - 1436 yılları arasında inşa edilmiş olan katedral Duomo ya da Santa Maria del Fiore adı ile de biliniyor. Antik Santa Reparata Kilisesi'nin yerine 1296'da yapılmaya başlanan katedralin inşasının tamamlanmasında ve katedralin bugün görünen halini almasında farklı mimarlar rol oynamış. İlk mimar Arnolfo di Cambio olmuş. Daha sonra Rönesans resim sanatının öncülerinden biri olan Giotto di Bondone 1333 - 1337 yılları arasında mimarlık görevini yapmış ve katedralin ana yapısından ayrı olan çan kulesinin inşasına onun döneminde başlanmış. Bondone'nin 8 Ocak 1337'de ölümümün ardından katedrale şekil veren mimarlar Francesco Talenti ve Giovanni di Lapo Ghini olmuş.

Floransa Katedrali'nin çevresinde sokak sanatçıları ve keyifli mola yerleri var!

Katedralin uzun yıllara yayılan inşası devam ederken 1412 yılında, o zamana kadar yapılmış olan hali Santa Maria del Fiore'ye adanarak tamamlanmamış hali ile kullanıma açılmış.

Katedralin kubbesinin yapımı için düzenlenen yarışmayı mimar Flippo Brunelleschi'nin projesi kazanmış ve Brunelleschi 1420 - 1436 yılları arasında  görkemli kubbeyi yapmak için çalışmış. Kubbenin tamamlanmasından sonra 25 Mart 1436'da Papa IV. Eugenius tarafından kutsanan katedral resmen ibadete açılmış.



Floransa Katedrali'ni resmî olarak ibadete açan Papa IV. Eugenius'un heykeli ana giriş kapısının sağ üst, ziyaretçi giriş kapısının sol üst köşesinde.

Avrupa'da 1300 - 1600 yılları arasında yaygın olan geç dönem Gotik sanatının özelliklerine göre planlanmış olan yapıdaki renkli (yeşilin çeşitli tonları ve beyaz bordürlü pembe) mermer cephe kaplamaları Romanesk mimarı tarzını da çağrıştırmaktadır. (Meraklısı için öneri: Ders niteliğinde sunum; "Romanesk ve Gotik Dönem" şurada!)



Floransa Katedrali genel planı ve çevresindeki bölümler.

Katedralin dışındaki ihtişamın aksine içinde genel bir sadelik baskın. Katedral yapısının genel planı Latin haçı şeklindedir ve haçın kollarının kesiştiği noktada kubbe vardır. Haçın iki kolu ile doğu kısımda bulunan ve ibadet yönünü gösteren üçüncü kol çok kısadır. Kolların her biri, yan yana sıralanmış beşer şapelden oluşan birer yarım daire şeklindedir. 



Floransa Katedrali insanlığın yarattığı müthiş güzelliklerden biri!

Katedralin ana yapısından bağımsız olan ve Giotta'nın tasarımı olan çan kulesi, 1331 - 1355 yılları arasında inşa edilmiş. Katedralin en önemli kısmı olan devasa kubbesini ise, Rönesans döneminin en önemli temsilcilerinden Floransalı sanatçı Filippo Brunelleschi yapmış. Rönesans döneminin ilk önemli mimari eserlerinden biri sayılan ve Roma'daki Pantheon tapınağının kubbesinden sonra en görkemli ve büyük kubbe olan Floransa Katedrali'nin kubbesi 1420 - 1436 yılları arasında yapılmıştır.



Floransa'da gezerken şehrin pek çok yerinden
(buna bazı müzelerin pencereleri de dâhil),
farklı açılardan katedrali görmek mümkün.


Yapımına akıl sır ermeyen, muhteşem bir ustalık ve teknik zeka ürünü kubbe!

Çapı yaklaşık 45 m olan bir açıklığı örten kubbe, yapısal bakımdan sekiz dilimli manastır tonozu olarak kabul edilebilir. Floransa Katedrali'nin kubbesi Floransa kentinin siluetini belirleyen en önemli öge olmakla beraber, Rönesans kentleri ile özdeşleşen benzer kubbelerin ilk örneğidir.



Floransa Katedrali şehrin en önemli simgesi.

Sekizgen kasnak üzerine oturtulmuş kubbenin yapımında özel bir inşaat tekniği olan pandantif (bir tür küresel üçgen) kullanılmamıştır. İki çeyrek kubbenin denge ve direnci sağladığı kubbenin uç kısmında bulunan ve katedralin içinin aydınlanmasını sağlayan tepe feneri kubbenin dış görüntüsünü tamamlamaktadır. Brunelleschi'nin kubbesi, hafif konik şekli, sade ve yuvarlak pencereleri ve kırmızı tuğla örtüsü ile güçlü teknik özelliklerinin yanı sıra görsel olarak Floransa siluetinin önemli bir parçası olmuştur. 

Ailesinin, baba mesleği olan noterlik ya da dede mesleği olan cerrahlık alanında yol alacağını düşündüğü Brunelleschi gençliğinde bir kuyumcunun yanında çalışmaya başlamış. Sanata merakı olanların işe kuyumculuk eğitimi alarak başladığı o dönemde, Fillipo Brunelleschi de aynı yolu tercih etmiş ve kuyumcuuluktan sonra heykel sanatında kendisini geliştirmiş. Floransa Katedrali'nin yanında yapılan vaftizhanenin kapılarının tasarlanması için bir yarışma açıldığını haber alınca 1401 yılında Floransa'ya gelmiş. Yarışmada Brunelleschi'nin en önemli rakibi, katedral inşaatının baş mimarı olan Lorenzo Ghiberti olmuş. Yarışma sonuçlandığında Brunelleschi'nin önerisi dramatik ve düşündürücü, Ghiberti'nin önerisi ise zarif ve narin bulunmuş. Jüri üyeleri iki öneri arasında tercih yapmakta zorlanınca iki mimarın vaftizhane kapılarını birlikte yapma düşüncesi ortaya çıkmış. Kibirli yapısı ile bilinen Brunelleschi bu öneriyi kabul etmeyince vaftizhane kapısını yapma işi Ghiberti'ye kalmış.



Kubbeyi nasıl yapacağı ile ilgili bilgi vermekten kaçınan Brunelleschi'nin,
bir yumurtayı masaya vurup, alt kısmını çatlatıp yumurtanın dik durumda durmasını sağlayarak kubbe için oluşturulan yarışma seçici kurulunu ikna ettiği anlatılıyor. Bununla ilgili "
Brunelleschi's Egg / Brunelleschi'nin Yumurtası" adlı kitap var! 

Katedralin geniş üst boşluğunun kapatılması ve bunun Floransa'nın gücünü temsil edecek şekilde yapılması için açılan yarışmada yine adaylardan biri olan Brunelleschi, kubbe ile ilgili projesini kabul ettirebilmek için epey uğraşmış. Önerisinin 1418'de kabul edilmesinden sonra yenilik yanlısı olan yapısı ile riskleri göze alarak işe başlayan Brunelleschi, dünyanın en büyük ve bakarken insana inanılmaz gelen, tabandan doğrudan desteği olmayan, kalıpsız kubbeyi inşa etmiş. Mart 1446'da kubbe fenerinin ilk taşının konması için yapılan töreni gören Brunelleschi âni bir hastalanma sonrasında ölmüş. 


İtalyan sanatçıların biyografilerine ilişkin yazdıklarıyla ünlü olan ve sanat tarihçiliği yazarlığının kurucusu olarak kabul edilen Giorgio Vasari'nin kayıtlarında Brunelleschi için "ölümü onun şehrinde büyük bir üzüntüye sebep oldu ve büyük bir tören ve onurla Santa Maria del Fiore'ye gömüldü" yazdığı kaynaklarda yer alıyor. Katedrale gömülen nadir Floransalı'lardan biri olduğu bilinen Brunelleschi'nin mezarının yapılan yenileme çalışmaları sırasında (belki de yüzlerce yıl önce) kaybolduğu düşünülüyormuş.  Katedralin olduğu yerdeki eski kilise Santa Reparata'nın temellerinin ortaya çıkarılması amacıyla yapılan kazılar sırasında 1972 yılında üzerinde "işte Floransa'nın gerçek ustası Fillipo Brunelleschi'nin bedeni" yazılı olan bir taş levha bulunmuş. Brunelleschi'nin mezarı, Santa Reparata'dan kalanların arasında en değerli parça olarak katedralin bodrumunda bulunmaktadır.



Luigi Pampaloni tarafından 1838 yılında  yapılan Fillipo Brunelleschi'nin heykeli. Katedralin çan kulesinin olduğu tarafta, Piazza del Duomo'da.
Elinde çizim gereçleri ve defteri, öylece kubbeye bakıyor!

Floransa Katedrali'nin kubbesinde bunca söz ettikten sonra birkaç cümle de kubbenin katedralin iç kısmında kalan yüzeyindeki tavan freskleri için kurmak gerek. Katedralin kubbesindeki freskleri Giorgio Vasari (1511 - 1574) ve Federico Zuccari (1539 - 1609) yapmış. Günümüzde Uffizi Müzesi olarak kullanılan yapının ve kendi adı ile anılan, Arno nehrinin iki yakasında bulunan Palazzo Pitti ile Palazzo Vecchio arasındaki bağlantıyı sağlayan koridoru (Vasari Koridoru) tasarlayıp yapan Vasari Floransa Katedrali'nin kubbe freskleri üzerinde çalıştığı sırada ölmüş. 

Rönesans'ın getirmiş olduğu yetkinliğe karşı bir çıkış olarak ortaya çıkan ve 1520 - 1580 yıllarında etkili olan bir sanat üslubu olan Maniyerizm (Mannerism, en önemli temsilcisi Michelangelo Bounarotti'dir) görüşünü benimseyen İtalyan mimar ve ressam Zuccari, kubbe fresklerinin sadece üçte birini tamamlayabilen Vasari'nin ardından çalışmaya devam etmiş. Vasari'nin fresk boyama yöntemini kullanmayı kabul etmeyen ve onun tarzını beğenmeyen Zuccari, zamanla aşınmaya ve bozulmaya daha yatkın olan ama uygulama bakımından daha kolay bir teknik olan kuru yöntemi tercih etmiş.



Floransa Katedrali'nin (Duomo / Santa Maria del Fiore ) içi ve kubbe freskleri.

İncil'in Yaratılış Kitabı'nda geçen kıyamet gününün (son yargı) Vasari tarafından kubbenin iç duvarına resmedilmesiyle başlayan çalışma Zuccari ile devam edip sonuçlanmış, böylece kubbedeki fresklerde iki sanatçının gerek sanatsal gerekse teknik yönden farklılıklar içeren katkısı olmuş.


Vasari'nin tavan fresklerini yaparken, Vatikan'daki Sistina Şapeli'nin tavanındaki (Michelangelo tarafından yapılan "Son Yargı"/"The Last Judgment") fresklerinden etkilendiği ilgili kaynaklarda yazıyor.




Campanile di Giotto (Giotto'nun Çan Kulesi)
Rönesans resim sanatının öncüsü ve 14. yy.'ın en önemli ressamlarından biri olarak kabul edilen Giotto Di Bondone, 1267'de Floransa'da doğmuş ve 1337 yılında aynı şehirde ölmüştür. Doğum ve ölüm tarihleri ile yaşamı hakkındaki bilgilerin tartışmalı olduğu Giotto'nun, tartışma götürmez tarafı İtalyan resim sanatına yaptığı katkılardır. Hemen hemen aynı yıllarda yaşamış olan çağdaşı Dante Alighieri nasıl "İtalyan dilinin babası" olarak anılırsa, Giotta da "İtalyan resminin babası" olarak kabul edilir.


Giotto Di Bondone'nin çan kulesi ve Uffizi Müzesi'nin duvarında yer alan, Giovanni Dupré (1817 - 1882) tarafından yapılmış heykeli.

Yüksekliği 84.7 m, genişiliği yaklaşık 15 m olan kuleyi süsleyen dekoratif unsurlar ve heykeller ana yapının bütünlüğüne önemli katkı sağlıyor.


Mermeri kullanma ustalığının estetik örnekleri
katedralin her tarafında görülüyor.


Museo dell'Opera del Duomo (Duomo Müzesi)
Müze, katedralin arka tarafında (doğusunda), Piazza del Duomo 9'daki binada yer alıyor. Floransa Katedrali için yapılmış sanat eserlerinin sergilendiği müze 1891'de açılmış ve günümüzde dünyadaki en önemli heykel koleksiyonlarından birine sahip.


Floransa Katedrali'nin müzesinin girişi ve üzerinde katedralin
yapımında (farklı bölümler ve farklı dönemler için) çalışmış
kişilerin isimlerinin yazılı olduğu (girişteki) duvar.

Katedralin yanındaki vaftizhanenin Lorenzo Ghiberti tarafından
(1425 - 1452 yılları arsında) yapılan orijinal kapısı
(Door of Paradise / Cennetin Kapısı) müzede sergileniyor.
Sol baştaki fotoğrafta görülen vaftizhanenin günümüzdeki kapısı ise
1990 yılında yapılmış. 


Müzedeki heykeller..

Müze üç kattan oluşuyor, 25 ayrı bölümde, 6000 m2'lik alanda eserler
sergileniyor. E
n büyük sergi alanı Salone del Paradiso (Cennet Salonu).

Brunelleschi'nin kubbesi ile ilgili bölüm.


Kubbenin yapımı sırasında kullanılan alet ve gereçler.


Müze ziyaretinin finalinde panoramik terasa çıkmak ve Brunelleschi'nin kubbesine bir başka açıdan bakmak keyifli oluyor.


UYARI! Müze 4-22 Kasım 2019 tarihlerinde kapalı olacakmış! 



Battistero di San Giovanni (Vaftizhane)
Vaftizhaneler (İtalya'da) küçük bazilika statüsündeki dîni yapılardır. Piazza San Giovanni'de, Floransa Katedralinin hemen karşısında bulunan San Giovanni Vaftizhanesi'nin yapımına 1059'da başlanmış ve 1128 yılında açılmış. Vaftizhanenin olduğu yerde, MS IV-V. yy.'da antik bir Roma tapınağının olduğu düşünülüyor.

Sekizgen bir planda yapılmış vaftizhane, Floransa'nın 20 km kuzeyindeki
Prato şehrinden getirilen yeşil ve 20 km kuzeybatısındaki Carrara
şehrinden getirilen beyaz mermerlerle kaplanmış.  


Vaftizhanenin, katedralin girişinin tam karşısındaki  kapısı (Doğu Kapısı veya Cennet Kapısı), Hristiyanlarca kutsal sayılan Eski Ahit'teki sahneleri temsil etmek için Ghiberti tarafından 1425 - 1452 yılları arasında yapılmış.
Kapının orijinali Duomo Müzesi'nde sergileniyor.

Şehrin koruyucu azizi olarak adlandırılan ve inanç, tarih ve sanatı
bir araya getiren etkileyici bir yapı olan
 vaftizhanenin, bir piramit çatı ile örtülmüş sekiz bölümden oluşan bir kubbesi var. İçeriden bu devasa kubbeye baktığınızda sonsuzluk duygusu uyandırıyor.

Vaftizhanenin kubbesinde ve diğer duvar ve tavan kısımlarında,
her birinde Hristiyanlık inancında önemli yeri olan olayların
resmedildiği müthiş güzel mozaikler var. 
Vaftizhanenin içini mozaikle
kaplamak zor ve masraflı bir girişim olmasına rağmen 1270 yılında
Venedikli mozaik sanatçıları çalışmaya başlamışlar. 






Sümer Özvatan
Şubat 2019